Με μία εκτεταμένη μελέτη για το Δημογραφικό Μέλλον της Ευρώπης, την οποία παρουσιάζει σήμερα η «Η», το Berlin Institute for Population and Development εξετάζει την επίδραση 24 διαφορετικών παραγόντων στην ανάπτυξη και την κατάσταση του πληθυσμού σε 285 Ευρωπαϊκές Περιφέρειες. Στις Περιφέρειες περιλαμβάνονται τόσο τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. όσο και έτερες χώρες, όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία.
Η γήρανση του πληθυσμού, τα ποσοστά απασχόλησης μεταξύ των νέων ατόμων, η αναλογία γυναικών εργαζόμενων και το ποσοστό ύπαρξης ηλικιωμένων ανθρώπων, οι μετανάστες, οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη και μία σειρά άλλων κριτηρίων μπαίνουν στο «μικροσκόπιο» του βερολινέζικου ινστιτούτου. Το αποτέλεσμα για τη χώρα μας είναι εμφανές στον διπλανό χάρτη.
Απομονωμένες Περιφέρειες
Έτσι λοιπόν η συνολική εκτίμηση για το δημογραφικό μέλλον της χώρας είναι αρνητική έως απογοητευτική, καθώς πολλές Περιφέρειες εκτιμάται ότι θα βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση μέχρι το έτος 2030-2040, σε σχέση με σήμερα. Για τη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν οι χειρότερες προβλέψεις και έπεται όλη η Πελοπόννησος, η Ήπειρος, η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, η Στερεά Ελλάδα, η Δυτική Ελλάδα και το Βόρειο Αιγαίο. Λίγο καλύτερη μοίρα έχει η Κεντρική Μακεδονία, η Θεσσαλία και το Νότιο Αιγαίο, ενώ την καλύτερη εξέλιξη, αλλά και πάλι πολύ μακριά από τις επιδόσεις των χωρών της δυτικής Ευρώπης έχει η Αττική, η Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου.
Οι «πράσινες» Περιφέρειες του χάρτη διακρίνονται από σταθερές δημογραφικές δομές, υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης και εντυπωσιακά ποσοστά απασχόλησης ακόμη και μεταξύ των ηλικιωμένων.
Αντίθετα οι «κόκκινες» Περιφέρειες, όπως παρουσιάζονται στον διπλανό χάρτη, στις οποίες συγκαταλέγεται η Ελλάδα με τις περιοχές της, είναι περιφερειακά απομονωμένες και θα υποστούν μεγάλο πλήγμα κυρίως τα επόμενα χρόνια από την υπογεννητικότητα και τη μετανάστευση για ένα καλύτερο μέλλον των νέων ανθρώπων τους. Ασχημη εικόνα έχουν οι Περιφέρειες της χώρας μας και όταν εξεταστούν όσον αφορά στο κριτήριο της προσδοκώμενης αύξησης του πληθυσμού μέχρι το 2030. Την καλύτερη εικόνα δίνει η Κεντρική Μακεδονία, με την Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου, έπεται η Πελοπόννησος, η Αττική, η Δυτ. Ελλάδα και το Ν. Αιγαίο, ενώ τη μικρότερη διεύρυνση πληθυσμού θα έχει η Περιφέρεια του Β. Αιγαίου. Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, απαιτείται δείκτης 2,1 παιδιά ανά γυναίκα προκειμένου να διατηρηθεί σταθερό το ίδιο μέγεθος πληθυσμού σε μακροχρόνια βάση. Όμως πουθενά στην Ευρώπη δεν υπάρχει αιτία προκειμένου ο σημερινός μέσος δείκτης της τάξης του 1,5 παιδιών ανά γυναίκα να αυξηθεί και να φτάσει στο 2,1.
Ετσι επισημαίνεται πως ο μοναδικός τρόπος για να καταγράψουν χώρες όπως η Ελλάδα μία σταθεροποίηση ή και μικρή αύξηση του πληθυσμού τους είναι οι μετανάστες, που δεν θα προέρχονται μόνο από άλλες χώρες της Ε.Ε., αλλά και από τρίτα κράτη. Ωστόσο, η Ελλάδα ακόμη και εάν υποδέχτηκε μεγάλο αριθμό μεταναστών λ.χ. από τη γειτονική Αλβανία τα τελευταία χρόνια, αυτό το γεγονός -όπως τονίζεται στη μελέτη- δεν εξυπακούεται ότι θα συνεχιστεί εφόσον χώρες όπως η Αλβανία, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο με υψηλά ποσοστά γεννήσεων ενταχθούν στις δομές της Ε.Ε.
Δείκτης γεννήσεων
Η χώρα μας σχεδόν στο σύνολό της έχει δείκτη γεννήσεων μεταξύ 1,2 – 1,4 τέκνων ανά γυναίκα, δηλαδή καταγράφεται μία αργή αλλά σταθερή συρρίκνωση του πληθυσμού (χωρίς να υπολογίζονται οι μετανάστες). Εξαίρεση είναι οι περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης (ίσως και λόγω της μουσουλμανικής μειονότητας), της Κρήτης και του Νοτίου Αιγαίου, όπου ο δείκτης φτάνει στο 1,4 – 1,6.
Ωστόσο, οι χώρες που έχουν προσελκύσει μετανάστες οι οποίοι είναι καταρτισμένοι ποτέ δεν μπορούν να είναι σίγουρες ότι αυτοί θα παραμείνουν στο έδαφός τους. Η κινητικότητα των εργαζόμενων και το άνοιγμα των συνόρων οδηγεί πολλές φορές σε επιστροφή των μεταναστών όταν βελτιωθεί και η οικονομική κατάστασή τους στα κράτη από τα οποία κατάγονται. Η μελέτη επισημαίνει ότι οι χώρες που θέλουν να κρατήσουν μετανάστες οι οποίοι αποδεικνύονται παραγωγικοί πρέπει να προσφέρουν όχι μόνο θέσεις εργασίας, αλλά και μία μακρόχρονη προοπτική ανάπτυξης και ένα θετικό κλίμα απέναντι στους αλλοδαπούς.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης
Αναφορικά με την εκπαίδευση, η μελέτη τονίζει χαρακτηριστικά ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για καλά καταρτισμένους εργαζόμενους σε όλη την Ευρώπη. Η χώρα μας ευτυχώς δεν ανήκει στην ομάδα των κρατών (Μάλτα, Πορτογαλία και Ισπανία) όπου οι εργαζόμενοι με λίγα προσόντα εξακολουθούν να είναι το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων.
Πρόκληση το σύστημα ασφάλισης
Ανω των 65 ετών θα είναι τρεις στους δέκα Έλληνες έως το 2035 εκτιμά η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat). Συγκεκριμένα, η Eurostat εκτιμά ότι στην Ελλάδα τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών θα φτάσουν το 26,3% του πληθυσμού έως το 2035 (έναντι 18,6% σήμερα) και το 31,7% έως το 2060. Επίσης, οι άνω των 80 ετών (4,1% σήμερα) εκτιμάται πως θα φτάσουν το 7,9% το 2035 και το 13,5% το 2060. Ακόμη ο πληθυσμός της Ελλάδας θα αυξηθεί κατά 3,2% έως το 2035 και θα μειωθεί κατά 0,9% από σήμερα έως το 2060. Παράλληλα, ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων ατόμων στην Ε.Ε. των «27» (σ.σ. αριθμός των ατόμων άνω των 65 ως προς τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό) αναμένεται να αυξηθεί από 25% σήμερα σε 53% το 2060. Δηλαδή, έως το 2060 θα αντιστοιχούν μόνο δύο εργαζόμενοι ανά συνταξιούχο, έναντι τεσσάρων εργαζομένων ανά συνταξιούχο που αντιστοιχεί σήμερα, επισημαίνει η Eurostat. Στην Ελλάδα ο δείκτης εξάρτησης των ηλικιωμένων ατόμων αναμένεται να αυξηθεί από 27,8% σήμερα σε 57,1% έως το 2060.
Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ… ΓΗΡΑΙΑ ΕΥΡΩΠΗ
Υποχρεωτική εισαγωγή μεταναστών προτείνει μεταξύ άλλων έρευνα για την εξέλιξη των δημογραφικών μεγεθών της Ευρώπης, που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο του Βερολίνου. Η εισροή μεταναστών πρέπει να συνδυαστεί με ένα διαφορικό εκπαιδευτικό μοντέλο, διότι όπως επισημαίνεται στην έρευνα μια από τις βασικές «πληγές» του αναπτυξιακού μοντέλου της Ευρώπης, είναι η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Πρόκειται για μια έλλειψη με σημαντικές συνέπειες για την επιβίωση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της αναδυόμενης κοινωνίας της γνώσης. Τυχόν αντιστροφή της πορείας του μεταναστευτικού ρεύματος -την οποία ενδέχεται να προκαλέσει η οικονομική ανάπτυξη των χωρών προέλευσης των μεταναστών- θα στερήσει από τη γηραιά ήπειρο πολύτιμους ανθρώπινους πόρους και ως εκ τούτου πρέπει να ληφθούν υπόψιν θέματα, όπως η υγεία και η περίθαλψη των μεταναστών στην εκπόνηση της σχετικής πολιτικής. Ο «χάρτης της γήρανσης» όσον αφορά την Ελλάδα δεν προκαλεί αισιοδοξία καθώς σύμφωνα με τις προβλέψεις της έρευνας 3 στους 10 Ελληνες θα είναι άνω των 65 ετών ως το 2035. Οι δημογραφικές αλλαγές, αργά αλλά σταθερά έχουν αρχίσει να αφήνουν τα «σημάδια» τους στο «πρόσωπο» της χώρας και θα κορυφωθούν τις επόμενες δεκαετίες.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2008
Πολύτεκνοι 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.